Historieliedjes en Gone to Shiloh van Elton John

Over een paar weken geef ik college over middeleeuwse historieliederen, liedjes over vaak actuele historische gebeurtenissen. Het zijn een soort nieuwsberichten uit de late middeleeuwen. Mensen hoorden over de slag bij Watten, de wederdopers in Münster of de de dood van Maria van Bourgondië als iemand er een liedje over zong. Jaren geleden, toen ik met Dieuwke van der Poel, Hermine Joldersma en Dirk Geirnaert werkte aan de uitgave van het Antwerps Liedboek, nam ik de 'historieliederen' voor mijn rekening, en toen we een lijst maakten met uitleg van veel gebruikte termen, zal ik wel onze definitie van 'historielied' hebben geformuleerd: lied waarin over een bepaalde gebeurtenis uit het (soms recente) verleden verteld wordt, dikwijls met een actueel-politieke of propagandistische lading.
Nu ik me opnieuw met die historieliederen bezighoud, vind ik dat er aan die definitie wel wat schort. Het bijzondere van vrijwel al die liedjes is namelijk hun alledaagse inbedding: ze gaan bijna altijd ook over de persoonlijke kant van de geschiedenis. Het liedje over de dood van Maria van Bourgondië verhaalt aandoenlijk over hoe ze afscheid neemt van haar kinderen en geliefden, en veel andere liedjes worden in de mond gelegd van militair voetvolk: dit liedje werd gedicht door een arme landsknecht. De geschiedenis gaat over mensen en wordt persoonlijk verteld, ook vijf eeuwen geleden. Het nieuws van vandaag de dag is evenzeer een verhaal van betrokken vertellers: de ooggetuigen, de met het leger meereizende verslaggever, de vrouwen van Srebrenica. Dat het nieuws van vandaag de dag soms iets te veel een human interestshow lijkt, komt niet omdat nieuws niet persoonlijk verteld zou mogen worden, maar omdat kleine gebeurtenissen wel erg snel tot groot nieuws worden gemaakt.
Groot nieuws moet juist persoonlijk verteld worden, om het bevattelijk te maken, en grote historische gebeurtenissen komen dichtbij als ze verteld worden als het verhaal van mensen. Een prachtig voorbeeld, dat perfect past binnen mijn verhaal over historieliedjes, is een recent liedje van Elton John - good old, but still going strong - van het album The Union. Gone to Shiloh heet het, en het gaat over een gewone amerikaanse jongen ten tijde van de burgeroorlog, Luther, die naar het slagveld gaat. Over de mensen die hij achterlaat, over de eenzaamheid, het geweld, de wreedheid en de ellende. En verteld in indringende beelden die aan Walt Whitmann doen denken. Een echt historieliedje: eenvoudig, effectief, indringend.
Ik hoorde het voor het eerst in de 'reguliere' versie, gezongen door Elton John, Leon Russell en Neil Young. Vanavond beluisterde ik een andere versie: prachtig, misschien nog mooier want kaler, met piano, één trommel, door Elton John en Ray Cooper. Ik denk dat ik mijn studenten zo laat horen wat een historielied is.